Nadir görülen periyodik ateş hastalıkları mayın tarlası gibidir. Bu hastalıkları ve ilgili genetik konuları anlamak için birçok araştırma yapılmıştır ama bulgular o kadar karmaşıktır ki bilim insanları tarafından bile tam anlaşılamamaktadır. Sorun, genelde kişiler arasındaki genetik yapı (DNA) farklılığından kaynaklanmaktadır. Kişiler arasında DNA dizilimlerinin farklı olması olağan, kişilerin tıpatıp aynı olması nadirdir. Ama bazen küçük bir değişiklik (3 milyar DNA baz çiftinde 1) baştan aşağı (yan yana dizilmiş uzun bir kart dizisinde ilk kartı itmek gibi) büyük etkiler yaratabilir. Web sitesinin bu kısmında nadir görülen periyodik ateş hastalıklarına yol açan küçük DNA değişiklikleri ile ilgili mevcut bilimsel açıklamalara yer veriyoruz ve hastalıklardan bazılarını (CAPS, SJIA, AAA, TRAPS, HIDS ve GUT) tanımlıyoruz. Daha fazla bilgi almak için bu bölümü okumaya devam edebilirsiniz.
Otoinflamatuar Hastalık (Periyodik Ateş Sendromu) Nedir? Genetik Bozukluk Ne Demektir?
Vücudun istilası: Vücudumuz hastalıklara karşı bizi nasıl korur?
Sağlıklı bir bağışıklık sistemi: Vücudunuzun mikroplara karşı savunma kalkanı nasıl çalışır?
Sağlıklı bir bağışıklık sisteminin, hastalıklara neden olan istilacı mikroplarla savaşmak için çok önemli olduğunu hepimiz biliyoruz. Bunlar arasında her kış bizi canımızdan bezdiren, grip veya nezleye yol açan virüsler, boğazımızın çok ağrımasına yol açabilen streptokoklar gibi bakteriler ve diğer mikroplar olabilir.
Cilt ve mukoza tabakası (burnun iç tabakası vb.), vücuda giren mikropları önlemek için ilk bariyer olarak görev yaparlar. Bunlar enzimler gibi mikropları öldürebilen maddeler içeren ve vücudun 'kimyasal' savunmaları olan tükürük, ter ve gözyaşımızla birlikte çalışırlar. Şimdi bunları bildiğinize göre, gözleriniz sulandığı veya burnunuz aktığı zamanlarda konuya daha farklı yaklaşabilirsiniz.
Mikroplar vücuda girmeyi başarmışlarsa, bağışıklık sistemimiz bunların üremesi ve çoğalmasını önlemek için ikinci savunma hattı olarak devreye girer. Bağışıklık savunma sistemi, kanda dolaşan nöbetçi hücreler ve haberci maddelerden (sitokinler) oluşur ve bunlar istilacı mikropları saptayıp onlarla savaşabilir.
Mikroplar vücudu istila edip enfeksiyona yol açtığında bunlarla savaşmak için bağışıklık sisteminin iki kısmı birlikte çalışır.
Tipik bir enfeksiyonda, istilacılara karşı inflamasyon yoluyla daha önceden mevcut olan tepki kullanılır (doğal bağışıklık sistemi) ve istilacıları "yemeleri" için diğer savunma hücreleri buraya çağırılır. Eğer istilacıları imha etmek için bu yeterli olmazsa bu sefer kazanılmış bağışıklık sistemi devreye girer.
Kazanılmış bağışıklık sistemi, mikrobu "tanır" ve özellikle o mikrobu hedefleyen antikorlar üretir. Antikorlar, daha kolay tanınıp imha edilebilmeleri için mikroplara bağlanır ve onları işaretlerler. Kazanılmış bağışıklık sistemi de mikrobu "hatırlar" ve aynı mikrop vücuda tekrar girerse "bağışıklık belleğinden" mikroba özel antikorları çok daha hızlı üretebilir. Hastalıklara karşı aşılandığımızda ise vücudun, mikropların önceki istilalarını hatırlaması sağlanmaktadır.
Mikroplara karşı sağlıklı bir bağışıklık sistemi yanıtının gelişmesi
Dost ateşi: Otoinflamatuar hastalıklar
Otoinflamatuar hastalıklar nelerdir?
Otoinflamatuar hastalıklar, inflamatuar cevabın istilacı mikroplara karşı değil "kendi kendine" otomatik olarak oluşturulduğu durumlardır. Bu oto-inflamasyon spesifik olmayan doğal bağışıklık sistemini[1] kullanır ve bazı insanlarda zaman zaman, bazılarında ise sürekli (kronik) olarak görülebilir.
Otoinflamatuar yanıt oluşurken, vücutta mikrop olmamasına rağmen doğal bağışıklık sistemi aktif hale gelir. (Bu durum bağışıklık sistemi hücrelerinin mikroplarla savaşıyorlarmış gibi davrandıkları ve sonuçta tüm vücudu etkiledikleri bir inflamatuar yanıt oluşması anlamına gelir.[1]) Bu da ateş, döküntü, eklem şişmesi, ağrı ve yorgunluk gibi tipik belirtilerin eşlik ettiği bir hastalık alevlenmesine sebep olur.[1]
Bu neden olur?
Otoinflamatuar hastalıkların çeşitli nedenleri vardır:[1]
Genetik mutasyonlar
Kalıtım
Doğal bağışıklık sistemi için "talimatlarda" (DNA) değişiklikler
Periyodik ateş sendromları (CAPS, AAA, TRAPS ve HIDS)
Tetikleyen faktörler
Vücutta kimyasal reaksiyonlar sırasında oluşan (metabolik ürünler) veya yabancı maddeler
Çok sayıda/bilinmeyen neden
Sistemik Juvenil İdiopatik Artrit veya GUT, yalancı GUT, tip II diyabet ve damar tıkanıklığı gibi sık görülen birkaç hastalık
CAPS: Kriyopirin İlişkili Periyodik Sendrom, AAA: Ailevi Akdeniz Ateşi, TRAPS: TNF Reseptörü ile ilişkili Periyodik Sendrom, HIDS: Hiperimmunglobulinemi D sendromu
Sorumlu: IL-1ß
İnterlökin-1 beta (IL-1ß) otoinflamatuar yanıtın desteklenmesi dahil olmak üzere birçok otoinflamatuar hastalıkta özel rol oynayan, spesifik olmayan doğal bağışıklık sisteminin bir habercisidir.[2] Haberci derken ne demek istiyoruz? Bunlar bağışıklık hücrelerine, istilacıların bulunduğu yere gelmeleri için gönderilen sinyallerdir.
IL-1ß Etkileri[2]
IL-1ß'nin vücudun çeşitli kısımlarında farklı etkileri vardır.[2-6]
24 saatten uzun süren, döküntü ve eklem ağrısının eşlik ettiği tekrarlayan ateşin oluşması, belirtiler arasında sıklıkla görülür. Ateşten başka belirtiler de görülebilir ve bazen sürekli (kronik) inflamasyon etkileri nedeniyle ek hasar oluşabilir.[1]
Otoinflamatuar Hastalıktan Ne Zaman Şüphelenmeliyiz?
Tanı
CAPS, AAA, TRAPS veya HIDS tanı süreci karmaşık bir süreç olabilir. Bunun nedeni hastalıkların sadece nadiren görülmesidir ve belirtilerinin birçok hastalıkla ortak olmasıdır. Bu nedenle gerçek neden veya durum tespitinden önce, bir tanı için birden çok test gerekebilir. Ayrıca tanının konabilmesi için klinik uzmanın birçok başka durumu elemesi gerektiğini bilmek önemlidir:[7]
Otoinflamatuar Hastalıklarla Benzer Belirtileri Gösteren Başka Hastalıklar Var mıdır?
Kesin Tanı Koymanın Yolu Var mıdır?
Otoimmün hastalıklar nelerdir?
Otoimmün hastalıklar kazanılmış bağışıklık sistemiyle ilişkilidir. Kazanılmış bağışıklık sisteminde, ilk temastan sonra sadece belirli bir tipte mikropla savaşan bağışıklık hücreleri bulunur. Otoimmün hastalıklar, bu bağışıklık hücrelerinin sıklıkla vücudun çeşitli kısımlarına yanlışlıkla antikorlar yönlendirmesiyle oluşur. İyi bilinen otoimmün hastalıklar arasında Crohn hastalığı, psoriasis ve romatoid artrit vardır.
Bağışıklık sisteminiz hastalıkları bir noktaya kadar sınıflandırabilir.
Bağışıklık sistemi bazı hastalıkları tam olarak otoinflamatuar veya otoimmün şeklinde sınıflandıramaz. Örneğin romatoid artrit ve SJIA hem doğal hem kazanılmış bağışıklık sistemlerini ilgilendirir ve hem otoinflamatuar hem otoimmün hastalık olarak kabul edilebilir.[1]
Son Güncelleme Tarihi: 28 Şubat 2022
Kaynaklar [1] Ciccarelli F, et al. Curr Med Chem 2014; 21: 261–269. [2] Dinarello CA: JEM 2005; 201: 1355–1359. [3] Dall, L, Standford JF. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK324(erişim Kasım 2015). [4] Ceciliani F, et al. Protein Pept Lett 2002; 9: 211–223. [5] Nouri AME, et al. Clin Exp Immunol 1984; 55: 295–302. [6] Rare Diseases UK. About rare diseases.http://www.raredisease.org.uk/about-rare-diseases.htm# (erişim Kasım 2015).