Bilimsel Açıklamalar Bölümüne Hoş Geldiniz!

Nadir görülen periyodik ateş hastalıkları mayın tarlası gibidir. Bu hastalıkları ve ilgili genetik konuları anlamak için birçok araştırma yapılmıştır ama bulgular o kadar karmaşıktır ki bilim insanları tarafından bile tam anlaşılamamaktadır. Sorun, genelde kişiler arasındaki genetik yapı (DNA) farklılığından kaynaklanmaktadır. Kişiler arasında DNA dizilimlerinin farklı olması olağan, kişilerin tıpatıp aynı olması nadirdir. Ama bazen küçük bir değişiklik (3 milyar DNA baz çiftinde 1) baştan aşağı (yan yana dizilmiş uzun bir kart dizisinde ilk kartı itmek gibi) büyük etkiler yaratabilir. Web sitesinin bu kısmında nadir görülen periyodik ateş hastalıklarına yol açan küçük DNA değişiklikleri ile ilgili mevcut bilimsel açıklamalara yer veriyoruz ve hastalıklardan bazılarını (CAPS, SJIA, AAA, TRAPS, HIDS ve GUT)  tanımlıyoruz. Daha fazla bilgi almak için bu bölümü okumaya devam edebilirsiniz.

Otoinflamatuar Hastalık (Periyodik Ateş Sendromu) Nedir? Genetik Bozukluk Ne Demektir?

Otoinflamatuar Hastalıkların Belirtileri Nelerdir?

Otoinflamatuar Hastalıklar

Vücudun istilası: Vücudumuz hastalıklara karşı bizi nasıl korur?

Sağlıklı bir bağışıklık sistemi: Vücudunuzun mikroplara karşı savunma kalkanı nasıl çalışır?

Sağlıklı bir bağışıklık sisteminin, hastalıklara neden olan istilacı mikroplarla savaşmak için çok önemli olduğunu hepimiz biliyoruz. Bunlar arasında her kış bizi canımızdan bezdiren, grip veya nezleye yol açan virüsler, boğazımızın çok ağrımasına yol açabilen streptokoklar gibi bakteriler ve diğer mikroplar olabilir.

Cilt ve mukoza tabakası (burnun iç tabakası vb.), vücuda giren mikropları önlemek için ilk bariyer olarak görev yaparlar. Bunlar enzimler gibi mikropları öldürebilen maddeler içeren ve vücudun 'kimyasal' savunmaları olan tükürük, ter ve gözyaşımızla birlikte çalışırlar. Şimdi bunları bildiğinize göre, gözleriniz sulandığı veya burnunuz aktığı zamanlarda konuya daha farklı yaklaşabilirsiniz.

Mikroplar vücuda girmeyi başarmışlarsa, bağışıklık sistemimiz bunların üremesi ve çoğalmasını önlemek için ikinci savunma hattı olarak devreye girer. Bağışıklık savunma sistemi, kanda dolaşan nöbetçi hücreler ve haberci maddelerden (sitokinler) oluşur ve bunlar istilacı mikropları saptayıp onlarla savaşabilir.

Enfeksiyon: Mikroplar istilaya geçtiğinde neler olur?

Mikroplar vücudu istila edip enfeksiyona yol açtığında bunlarla savaşmak için bağışıklık sisteminin iki kısmı birlikte çalışır.

Tipik bir enfeksiyonda, istilacılara karşı inflamasyon yoluyla daha önceden mevcut olan tepki kullanılır (doğal bağışıklık sistemi) ve istilacıları "yemeleri" için diğer savunma hücreleri buraya çağırılır. Eğer istilacıları imha etmek için bu yeterli olmazsa bu sefer kazanılmış bağışıklık sistemi devreye girer.

Kazanılmış bağışıklık sistemi, mikrobu "tanır" ve özellikle o mikrobu hedefleyen antikorlar üretir. Antikorlar, daha kolay tanınıp imha edilebilmeleri için mikroplara bağlanır ve onları işaretlerler. Kazanılmış bağışıklık sistemi de mikrobu "hatırlar" ve aynı mikrop vücuda tekrar girerse "bağışıklık belleğinden" mikroba özel antikorları çok daha hızlı üretebilir. Hastalıklara karşı aşılandığımızda ise vücudun, mikropların önceki istilalarını hatırlaması sağlanmaktadır.

Mikroplara karşı sağlıklı bir bağışıklık sistemi yanıtının gelişmesi

Dost ateşi: Otoinflamatuar hastalıklar

Otoinflamatuar hastalıklar nelerdir?

Otoinflamatuar hastalıklar, inflamatuar cevabın istilacı mikroplara karşı değil "kendi kendine" otomatik olarak oluşturulduğu durumlardır. Bu oto-inflamasyon spesifik olmayan doğal bağışıklık sistemini^[1] kullanır ve bazı insanlarda zaman zaman, bazılarında ise sürekli (kronik) olarak görülebilir.

Otoinflamatuar yanıt oluşurken, vücutta mikrop olmamasına rağmen doğal bağışıklık sistemi aktif hale gelir. (Bu durum bağışıklık sistemi hücrelerinin mikroplarla savaşıyorlarmış gibi davrandıkları ve sonuçta tüm vücudu etkiledikleri bir inflamatuar yanıt oluşması anlamına gelir.[1]) Bu da ateş, döküntü, eklem şişmesi, ağrı ve yorgunluk gibi tipik belirtilerin eşlik ettiği bir hastalık alevlenmesine sebep olur.^[1]

Bu neden olur?

Otoinflamatuar hastalıkların çeşitli nedenleri vardır:^[1]

CAPS: Kriyopirin İlişkili Periyodik Sendrom, AAA: Ailevi Akdeniz Ateşi, TRAPS: TNF Reseptörü ile ilişkili Periyodik Sendrom, HIDS: Hiperimmunglobulinemi D sendromu

Sorumlu: IL-1ß 

İnterlökin-1 beta (IL-1ß) otoinflamatuar yanıtın desteklenmesi dahil olmak üzere birçok otoinflamatuar hastalıkta özel rol oynayan, spesifik olmayan doğal bağışıklık sisteminin bir habercisidir.^[2] Haberci derken ne demek istiyoruz? Bunlar bağışıklık hücrelerine, istilacıların bulunduğu yere gelmeleri için gönderilen sinyallerdir.

IL-1ß Etkileri^[2]

IL-1ß'nin vücudun çeşitli kısımlarında farklı etkileri vardır.^[2-6]

Periyodik Ateş Sendromları

Periyodik ateş sendromları, nadir görülen hastalıklardır. Yani 10.000 kişide 5’ten daha azını etkilerler.^[6] Genellikle kalıtsaldırlar^[1] ve spesifik olmayan, doğal bağışıklık sisteminin savaşacak istilacılar olmadan bile çalışır hale gelmesine neden olan bir genetik harita (DNA) değişikliği nedeniyle oluşabilirler. Periyodik ateş sendromları arasında Kriyopirin İlişkili Periyodik Sendrom (CAPS), Ailevi Akdeniz Ateşi (AAA), TNF Reseptörü ile ilişkili Periyodik Sendrom (TRAPS) ve Hiperimmünglobülinemi D sendromu (HIDS) vardır.^[1]

24 saatten uzun süren, döküntü ve eklem ağrısının eşlik ettiği tekrarlayan ateşin oluşması, belirtiler arasında sıklıkla görülür. Ateşten başka belirtiler de görülebilir ve bazen sürekli (kronik) inflamasyon etkileri nedeniyle ek hasar oluşabilir.^[1]

Otoinflamatuar Hastalıktan Ne Zaman Şüphelenmeliyiz?

Tanı

CAPS, AAA, TRAPS veya HIDS tanı süreci karmaşık bir süreç olabilir. Bunun nedeni hastalıkların sadece nadiren görülmesidir ve belirtilerinin birçok hastalıkla ortak olmasıdır. Bu nedenle gerçek neden veya durum tespitinden önce, bir tanı için birden çok test gerekebilir. Ayrıca tanının konabilmesi için klinik uzmanın birçok başka durumu elemesi gerektiğini bilmek önemlidir:^[7]

Otoinflamatuar Hastalıklarla Benzer Belirtileri Gösteren Başka Hastalıklar Var mıdır?

Kesin Tanı Koymanın Yolu Var mıdır?

Otoimmün hastalıklar nelerdir?

Otoimmün hastalıklar kazanılmış bağışıklık sistemiyle ilişkilidir. Kazanılmış bağışıklık sisteminde, ilk temastan sonra sadece belirli bir tipte mikropla savaşan bağışıklık hücreleri bulunur. Otoimmün hastalıklar, bu bağışıklık hücrelerinin sıklıkla vücudun çeşitli kısımlarına yanlışlıkla antikorlar yönlendirmesiyle oluşur. İyi bilinen otoimmün hastalıklar arasında Crohn hastalığı, psoriasis ve romatoid artrit vardır.

Bağışıklık sisteminiz hastalıkları bir noktaya kadar sınıflandırabilir.

Bağışıklık sistemi bazı hastalıkları tam olarak otoinflamatuar veya otoimmün şeklinde sınıflandıramaz. Örneğin romatoid artrit ve SJIA hem doğal hem kazanılmış bağışıklık sistemlerini ilgilendirir ve hem otoinflamatuar hem otoimmün hastalık olarak kabul edilebilir.^[1]

Son Güncelleme Tarihi: 28 Şubat 2022